The EU:s Cultural Network-Iranians

نگاهی سبز بز "آواز آبی" عکس‌ها

به حسین مهینی هنرمند تبعیدی

و آلبوم "آوازهای آبی اش"

دردهمین سال فاجعه خونین

اکتبر ۹۸گوتنبرگ

نازك آراي تن ساقه گلي
كه به جانش كشتم

وبه جان دادمش آب
ای دریغا،به برم می شکند…
دست اوبردر،مي گويد با خود:
غم اين خفته چند
خواب درچشم ترم مي شكند

نیمای یوش

امیرجواهری لنگرودی

amirjavaheri@yahoo.com

دی ۱۳۸۷ژانویه ۲۰۰۹

هیچگاه روزها ی آدمیان یکدست نیست و نمی تواند باشد!

آدمی هیچگاه، زندگی را با آسودگی خیال نمی تواند دنبال کند و هرروزش را یکدست ودست ناخورده، یکجورو با جلاء و همواره پروار ببیند . لااقل زندگی برای من در طی این سال‌ها، اینگونه بوده است . من خود یک تن ازاین ۶۳ تن خون آلود و زغال اندود را طی این دهسال همواره با وجودم همراه و دنبال کرده ام. همه گاه درونم را با او پر و خالی ساخته ام و زندگی برهمین روال ادامه دارد ...

حسین مهینی، دوست عزیزم بعد از ده سال محتوی جعبه دوربین عکاسی آن پایئز شوم را با چه مرارتی به صفحه صفحه ظهور رساند و کتابش کرد. به این ترتیب با هنرش به پرسش خیلی ها پاسخ گفت: حسین با این عکس ها چه می کند؟

خود همین کتاب کردن، داستانی ویژه دارد که باید از زبانش شنید. درچله نشینی دهمین سال این فاجعه فراموش نشدنی، دونسخه ازکتاب را به من رساند .

حسین چند روزپیش طی تماس تلفنی خواست به کتابفروشی اندیشه آید،تا دیداری داشته باشد. بی پرده بگویم؛ حدس‌ام این بود که می خواهد نسخه‌ای ازکارش را به من برساند. حساب کار تا حدی دستم آمده بود. چرا که هفته گذشته و درآستانه نمایش فیلم "و من ، عاشقانه گریسته ام" درکتابخانه مرکزی، آفیش تبلیغ آلبوم اش را دیدم و حتی آنرا بر دیوار محوطه سالن نمایش نصب کردم. درخلال نمایش فیلم یکی دو بار به دیدن آفیش به تماشا ایستادم تا آدرس فروش آنرا به ذهن بسپارم .

پایان کارفیلم، با اجازه حسین، آفیش را درآورده و به همراه دیگر وسایل و کتب به اندیشه آوردم. بازچندین بار ژرفکاوانه نگاهش کردم و براندازش نمودم. و برسر عنوان کتاب ( Blue Songs Göteborg) با خویشتن به فکر فرو رفتم.

با خود می‌گفتم؛ این چگونه جنایتی بود که هرکس از آن روایت خاص خود را دارد؟ شاعر، نویسنده، فیلم ساز، نقاش، عکاس، طراح، روزنامه نگار، مجسمه ساز در کنار مادر و پدر وامانده درغم ازدست دادن فرزند و یا هرخواهر و برادر درکنار دوست و آشنایی، در تعبیر خود از این جنایت، نامی را برمی‌گزینند تا عمق نگاه خود را در تعبیر دندان گیر این فاجعه به جولان درآورند.

با خود طی هفته کلنجار می‌رفتم که سری به پاساژ فمان و آدرس پخش کتاب که در آفیش آمده، بزنم و با دیدن کل عکس ها، خیالم را راحت کنم . خود این کلنجار رفتن، جان کاه بود ودردرون ام به دعوایی پُرتعب می مانست. حتی یکبار برای کاری تا نزدیکی پاساژ فمان و کتابفروشی رفتم ولی نتوانستم به تقلای درونم فائق آیم و برگشتم.

گویا خواست دیدن آلبوم دراین بود که خالق اثر یعنی دوست عکاس و هنرآفرین سالیان ام حسین مهینی، خود آنرا بر من نمایان سازد. جمعه شب ۱۹دسامبر بحث "پاتوق کتاب اندیشه" در گرامی داشت یاد ماندگار مردمان رنج و کارآذربایجان و با یاد جنبش ملی آن سامان در ۲۱ آذر و نگاهی به حکومت یکساله آن قطعه ازجغرافیای ایران، فراهم آمده بود. حسین که خود تعلق خاطری به این جنبش داشته و دارد، به اندیشه آمد و با دست کردن درکیف کارش، کتاب را دردو جلد به من واگذارد. جلدی با این یادداشت صمیمی: "به یاد گیل زاد عزیز ... با اندوه بسیار به رفعت، به امیر، به گیل یاروبه گیلک. با مهر و دوستی... حسین مهینی اکتبر ۲۰۰۸ " و جلد دیگرش را برای نگاه عمومی به کتابخانه اندیشه واگذاشت .

با دلنگرانی گفت: "نمی خواستم؛ دراین جا به تو وابگذارم، درمنزل نگاهش کن". به او گفتم :

" من با آدم مورد نظرتو (گیلزاد) و دوستانش هرلحظه زندگی می کنم و ناراحتی به خودم راه نمی دهم، آنسوی محل کارم تماما عکس های این آدم است و من همه روزم رابا او و آن دیگران سرمی‌کنم تا هیچگاه از او و آنهای دیگر رها نگردم". پس او خود کتاب را گشود و چند عکس را به من نشان داد. کتاب دست به دست می گشت و من تنها به جلد آن نگاه می کردم. حسین خبرداد:" روزنامه یوته بوری پستن،امروز آخرین عکس آلبوم، صحنه جلوی دادگاه را برگزید و شرحی نوشت " به هررو،طبق روال هرهفته – در فاصله بعد از استراحت- که کتاب های تازه رسیده به اندیشه را معرفی می کنم، کارحسین مهینی را نیز معرفی کردم .

ازکتابفروشی اندیشه تا خانه با خودم کلنجار می‌رفتم که آیا کارحسین را همین امشب به " رفعت" رفیق و شریک سالیان زندگی ام بنمایانم یا نه؟. فردای آنروز نگاهم درآسودگی خیال و اندیشه کردن به این مهم، برآنم داشت تا درفراخنای درازو طولانی ترین شب سال یعنی اولین شب دی ماه، شب چله۱۳۸۷برابربا بیستم دسامبر ۲۰۰۸ با آلبوم گره خورد و من واو که چون همیشه دربود و نبود بچه ها در کنارهم ایم ، کتاب را در برابرمان گشودیم با اندوهی عمیق و به جان، به دیدن عکس ها نشستیم.

می توانم بگویم؛ ازمجموعه ۵۷ عکس سیاه و سفید، که تماما به روایت تصویری فاجعه پرداخته، دنیا دنیا حرف و حدیث را می توان به میان آورد.

من تا به امروز به دفعات گفته و نوشته ام ؛ پذیرفتن واقعیت مرگ، علیرغم حقیقی نامیدن آن ، همه گاه به معنی پذیرش وجودی و حقانیت هستی آن نیست، خاصه اگراین مرگ ازپس واقعه ای ناخوشآیند و نابکارانه اتفاق افتاده باشد. خود مرگ، تن دادنی است به واقعه ای کُشنده، دردناک وهمواره درطبیعتی بیکران وبه شکلی اندوهبارخود را باز می نمایاند!

برای من که در تمامی این دهسال، تیماردار روزانه فراموش نشدنی آن فاجعه ام، انگار درجای جای آلبوم " آوازهای آبی گوتنبرگ " جا گرفته ام. آلبومی که من به دلخواه دل ملال آلوده م، این مجموعه را نه تنها" آوازآبی" بلکه شعر و "چهچه آبی یوته بوری درپائیز غم افزای آسمان سوئد" نام نهاده ام. انگار نظاره گرخالی شدن خود در برابر مرگی ام، که علیه موجودیت، بخشی از زندگی ام دراین تبعید ناخواسته و ناگزیرم به ظهور رسید ومن امروز و هرروز با آن زندگی می کنم.

برای من تجربه این رُخداد با نوعی کشش همراه است. آرام و موزون و درونی و در نوع خود همزادیست که بیشتر با درونم همنشین است.

درنمابرعکس‌ها ، تبلور جامعه ای کوچک که همه و همه شانه‌های خود را تکیه گاه ریزش اشک‌های آدمیانی کرده اند که فرزند یا کس و کاری را در این فاجعه از دست داده اند. همه چشم ها در چشم خانه به دوردست‌ها می‌نگرد تا شاید دراین میان تابوت گمشده خود را بازیابد.

روحیه ها درعکس ها مشابه هم نیست. یکی غمگین است و دیگری خشمگین. یکی ناسزا می گوید، دیگری خیره می نماید. یکی دیگری را تسلی می دهد و یکی با آن دیگری از روی درماندگی، پرخاش می کند و همه اینها از عمق نگاهها پیداست. هر چند اینهمه درسطح، صریح وبی پروا به چشم نمی آید.آبی چشمان کسی رانمی توان دید، بلکه فروغ ناکجای زندگی ایست که درصافی عکس ها خود را بازمی نمایاند تا جنایت آفریده شده ، بفراموشی راه نبرد.

تمامیت آنچه در عکس ها دیده می‌شود ازسویی بار واقعه این دوره را برای ما، خجلت و شرمساری آن جنایت هولناک را برای آفرینندگان آن فاجعه و بی توجه‌ای مسئولینی را به‌ نمایش می گذارد که بی هیچ کنترلی برای سالم سازی فضای چنین محیطی راه نبردند. از سوی دیگر، شرم بزرگتر را برای سیاست گذارانی باقی گذاشته است که موج عظیم انسانی جوانان مشعل بدست را انگاز نمی‌بینند.

توضیح آنکه پس ازآن فاجعه، بیشمارانی ازجوانان برومند شهر با مشعل هایی دردست ، دریک راه پیمایی شکوهمند، محلی را به تسخیر خویش در آوردند تا آنجا را به کلوپ امن خویش بدل سازند . جوانانی که منطقی ترین خواست شان، داشتن کلوپ جوانان درمرکزی ترین منطقه شهر بود. اما متاسفانه شهرداری شهر آن محل را ازچنگ جوانان درآورده و آن فضا را به قمارخانه ( کازینوی ) بدل می سازد. تا لابد ازدرآمد مالیاتی این مرکزقمار، شهر را آبادان گردانند ... چنانچه پافشاری و یکدندگی ما خانواده‌ها و انجمن (BOA) نبود در دهمین سال این جنایت، سنگ فرش نمای این ۶۳ تن در مقابل ساختمان جنایت نیز، برپا نمی گشت، چرا که سیاست گذاران کلا با عینک خویش "سیاست مدارانه" می خواهند، جامعه ابعاد این جنایت را به فراموشی بسپارد!!

دراین میان، غم باشد یا خشم، سرخوردگی باشد یا دلزدگی، شور عاطفی باشد یا شعور انسانی ، همه و همه نگاهی ایست که آدمی انتظار دارد، جامعه در برابرعمق این فاجعه فراموش نشدنی، بدان پاسخ شایسته دهد. چرا که فرزندان ما درفضای دود آلود آن شب، گزینش خود رابر خلاف ما بزرگترها بدور از انتخاب خودی ناخودی کردن، انتخاب های ما (مادران / پدران) تنها در درون هم تنیده‌گی خویش به گسترده گی حضور ۱۹ملیت جای داده اند . به راستی می توان باور داشت جدا از صف بندی‌های مختلف ما آدم بزرگ ها با همه‌ی اما و اگرهایش، رابطه ی انسانی برای بچه ها، نخستین انگیزه های دوست داشتن است، بی هیچ مجامله‌یی . انگار مولوی از زبان صمیمانه ی آنها سخن می گوید: " همدلی ، از همزبانی خوشتر است "

آلبوم حسین مهینی مرا و ما را درتنگنای کشاکش و رو دررویی همه تلاش هایمان از یکسو و درصحنه بودن جوانان شهر ازسوی دیگر، بر آن می‌دارد که ارزش نموداری این فاجعه را در راستای درس آموزی از آن به روز نگه‌داریم تا چنین فاجعه ای هیچگاه درحیات بشری تکرار نگردد.

هنرعکاسی حسین مهینی، هنرمند تبعیدی دلسوخته، به واقع مضمون اسطوره ای جوان مرگی را که در زندگی آدمیان سخت پُرتعب می نماید، آنچنان در ذهن هر بیننده‌ای متبادر می گرداند که انگار برشی از زندگی یکایک آنان و ما را با خود داشته و دارد .از دیگر مشخصات کتاب، وجه دو زبانه بودن کتاب (انگلیسی–سوئدی) آن است که چنانچه خوب توزیع گردد، ابعاد اندوه بار این جنایت را گسترش بیشتری می بخشد. به باور من؛ مفهوم نهفته در آلبوم سیاه و سفید پیش روی در" چهچه آبی " آن پائیز شوم یک پیام است وآن اینکه: جنایت ۲۹ اکتبر ۱۹۹۸گوتنبرگ (سوئد) و مرگ ۶۳ نوجوان از ۱۹ملیت را فراموشی نشاید!

من به سهم خویش، آلبوم عکس حسین مهینی را به مانند یادگاری صمیمی و خویشتندارانه ، دربرابر آن واقعه شوم، همواره درکتابخانه ام با خود خواهم داشت تا یادمان همه آن جوانان رادربرابرم زنده بدارم . کوتاه سخن آنکه: حسین مهینی با آلبوم عکس های اش، موجودیت و واقعیت این رُخداد زندگی سوز را با زبان تصویربرداری مسئولانه و بی کمترین کلامی، درعکس های خود بدل به هستی فراموش نشدنی کرد.

به زبان نیمای یوش :

... غم اين خفته چند
خواب درچشم ترم مي شكند....

	The EU:s Multicultural Network - Iranians شبکه فرهنگی ايرانيان اروپا