پيش گفتار  ِ چهره پرداز

 

 

هم/چون نشستي هستم اين ايّام

گِردآمده در من به بحث و فحص

چهره نگار و

            صاحبان چهره ها و

                    چهره هايي كه ز روي چهره ي آنان نگارش يافت .

 

چهره نگار :

            « يا چهره مخدوش است

                يا چشم من

                يا اين قلم

                يا خود ، خطوطِ آن . »

 

و صاحبان چهره ها :

            « با اين چراغي كه تو روشن كرده اي درخود

                و در نگاه خود ،

                ديري ست كه هرچهره رنگ ديگري دارد . »

 

و چهره ها :

            « نه خدشه اي بر چهره ها ، يا بر قلم ، يا بر نگاه توست ؛

                اين چشمه مخدوش است ،

                اين چشمه اي كه چهره ها را باز مي تابد . »

 

ويك نفر ، - از دور ، از بيرونِ من - فرياد مي دارد :

            « چهره نگارا ! چهره بند است اين

                آن چه كه تو انگاشتي چهره است ! »

 

وچهره هايي كه نگارش شد

خاموش ايستاده اند.

 

 

چهره نگاري 1-

 

 

 

يك صحنه است ؛

با پرده اي دريده .

 

تن مي دهد به هر نمايش نامه .

 

بي ماجري در پرده است

بسته است .

 

زنده به ماجري ست

وقتي كه ماجري نباشد ، مرده ست .

 

درچشم او ، جهان

چون يك تماشاخانه ست ؛

هرچند چشم او هم

تنها تماشاخانه ست .

 

يك صحنه است تنها ، يك صحنه

در يك تماشاخانه .

 

 

چهره نگاري 2-

 

افتاده مثل يك دوچرخه

كهنه

زهوار دررفته .

 

با توقه اش مِعوج

با زنگِ در خاموشي افتاده اش -

كه دينگ دانگِ آخرين ِ آن

زنگاربسته

پاشيده در اطراف؛

آن دينگ دانگِ آخريني كه

نشنيده مانده است .

 

 

 

چهره نگاري 3-

 

يك پرده ي نقاشي :

انباشته ز چهره

ز منظره

و پنظره ! 

 

پيچيده در دلِ هم

بر روي هم تلمبار .

 

مُثله .

 

تمثالي بي مثال .

 

 

چهره نگاري 4-

 

 

 

ساده لوح

ساده لوح ِ ساده لوح .

 

« تو

جهان

نگاه

من . . .

ابله اين ميانه كيست ؟ »

 

لوح ِ ساده ي عجيب

اِي عجيب" ساده لوح

اِي عجيبِ ساده لوح !

 

« بل كه حق

با تو است

با گُمانِ توست . »

 

ساده

ساده گي ‍!

 

« درنگاهِ تو جهان، گمان كنم، چو لوح  ساده اي ست

بل كه حق

با نگاهِ توست . »

 

 

چهره نگاري 5-

 

هركجا كه خنده گريه مي كند

هركجا كه گريه خنده مي كند ؛

داستان اوست .

 

خنده مثل برّه اي

خفته زيرِ سايه ي نوازش اش .

 

در مجالسي كه اوست

خنده هايي ديده ام كه گريه كرده اند

گريه هايي ديده ام كه خنده كرده اند .

 

نيشْ خند ديده ام

ريشْ خند

دردْخند

سردْخند .

چشمْ خند

شرمْ خند .

 

خنده اي كه چون سگي كه بوي جفت را شنيده است

تا كنار لب دويده است و ناگهان

با نهيب صاحب اش

گيج و منگ و دُم ْ زن ايستاده است

لَه لَه اش بلند .

 

خنده ي نهاني در درون جيب .

 

خنده اي كه پشت چهره گير كرده است ؛

            مثل گربه اي كه پشت پرده مانده است

            و به روي پرده پنجه مي كشد .

 

خنده اي كه زير سرفه ها ، لِه و لوَرده شد .

 

ميلِ خنده دارم او كجاست ؟

            « او ، گمان كنم ، به جست و جوي خلوتي ست

                گريه اش گرفته او . »

 

مثل برّه اي گرفته در بغل

خنده را .

« خنده را رها كن از بغل !

تا ميان سبزه ها چرا كند

و ميان اين سكوت

زنگُله ش صدا كند . »

 

ميلِ گريه دارد اين زمانه ، پس كجاست او ؟

او كجاست ، پس كجاست او ؟

 

            « او ، گمان كنم ، كه پشتِ در

                اين دري كه باز و بسته مي شود

                بسته مانده است .

                خنده اش گرفته او . »

 

مثلِ برّه اي نشسته است

خنده ، در كنار ِ قلبِ نازك اش .

 

خنده هاي نانوشته

خنده هاي نانوشتني .

 

خنده ،

مثلِ برّه اي گرفته اش به بَر .

 

 

چهره نگاري 6-

 

هيزمي ست كه

شرم دارد از

سوختن .

 

گرم ازاو نمي شود

هيچ گوشه اي

خانه اي

و دلي .

 

 

چهره نگاري 7-

 

هم ، چاره مي كند ، هم

بي چاره مي كند .

 

او نيز

درفكر ِ چاره است

بي چاره گي ِ ما را ؛

بي چاره گي ِ ما همه گان را ؛

بي چاره گي ِ همه گاني را .

 

او هم دچار ِ چاره گري ست ،

در دوره اي كه هركس

در فكر ِ چاره است

بي چاره گي ِ جهاني را .

 

بي چاره ما

بي چاره اين جهان .

 

 

چهره نگاري 8-

 

مثل ِ روزگار

تلخ

زهر .

 

 

چهره نگاري 9-

 

روح ِ او

مثل ِ رَختِ تازه شسته اي

پهن بر طنابِ تن .

 

 

چهره نگاري 10-

 

مثلِ جاده ي « هراز »

داستانِ او

داستانِ پَستي و بلندي است ؛

داستانِ پيچ و خم ؛

داستان ريزش و

بهمن و

كوه هاي سربلند .

 

 

چهره نگاري 11-

 

نيمي از خود را پنهان

نيمي از خود را انكار ،

چيزي از او نمانده ست .

 

 

چهره نگاري 12-

 

از دستِ خود متواري ،

از خود  به دَر  زده ست

بر خود خروج كرده ست .

 

 

چهره نگاري 13-

 

بالاي سر گرفته خويشتن خود را

تا بر زمين

يا بر زمان بكوبد .

 

 

چهره نگاري 14-

 

در زير پاي يك تنديس

خاموش و خُرد و خَم .

 

زانو زده ست ؟

از پا درآمده ست ؟

بر خاك افتاده ست ؟

يا آن كه در خلال نيايش خوابش برده ست ؟

 

 

چهره نگاري 15-

 

او هيچ چيز بيش تر از رنگ خويش ، كلافه اش نمي كند ،

وهيچ چيز بيش تر از رنگِ بوي خويش ،

وهيچ چيز بيش تر از بوي رنگِ خويش .

 

 

چهره نگاري 16-

 

در چهره اش چيزي نيست

جز خدشه اي ، خراشي .

 

 

چهره نگاري 17-

 

در زير بار ِ نام قديمي به هنّ و هنّ افتاده ست .

او نام خود را پيش از اين هم مي دانست ،

چندي ست وزن نام خود را هم دارد مي داند .

 

 

چهره نگاري 18-

 

درزير آفتاب دراز كشيده ست

خوشبخت .

 

انديشه اش بُرنْز

روئياش

و خنده هاش هم .

 

و اندرون او

تا چشم كار مي كند ز بُرنْز است .

 

 

چهره نگاري 19-

 

پنج طرح از

آن سوي يك چهره

كه آن را در آلمان هرروزه مي توان ديد

 

1

تا مغز ِ استخوان ، سرباز .

 

در چشم ِ او هرچيزي يك سلاح است

و اين جهان

يك پادگان .

 

بي فرمان مُرده ست

و زنده ست براي فرمان بردن .

 

و زندگاني ِ خود را در اين جهان چنان سپري مي كند كه سربازي ـ

دوره ي اشغال يك دِه ِ كوچك را در خاكِ دشمن ؛

سربازي : نيميش مَرد ، نيميش زن

تشنه ، گرسنه ، مستِ بوي زن ، مستِ بوي مرد .

 

2

يخ چال .

هر چيزي بي درنگ در او يخ مي زند ؛

 

گرماي يخ زده .

 

دل ، دل داده گي ، دل دار ِِ يخ زده .

 

از سرما مي لرزد

و روي اين لرزيدن ، پرده اي از رقص مي كشد .

 

و آفتاب را « دستگاهي » مي داند كه مي توان خريد

تا زير آن

تنديس ِ رنگ باخته را جلايي بخشيد .

 

3

در پُشتِ خاموشي ايستاده ست

و كس نمي داند خود را درآن پُشت پنهان كرده ست

ياخود به احترام ِِ خاموشي ، خاموش است .

حتيّ براي بيرون رفتن هم دَر مي زند !

4

يك غُلـِّك است

از بيخ و بن يك غُلـِّك است .

بيرون ، به چشم او جايي ست كه از آن مُدام سكـّه اي بتوان بلعيد

و راهِ او به اين < بيرون > به اندازه اي ست

                         كه تنها بتواند رفت وآمد يك سكّه را تكافو كند .

5

از كوچكي مي ترسد

و آماده ست براي بزرگي به هر حقارتي تن دردهد .

 

مي خندد ، مي خندد ، دارد مي خندد

پروردگارا ! ، دارد مي خندد .

 

 

چهره نگاري 20-

 

جويي ست

محبوس سَمتِ خويش ،

محبوس بستري كه

يا خود كَنده ست

يا كَنده اند

يا كَنده شد .

 

جويي كه هيچ چيزي نمي جويد .

مقصد يا دريا

تنها بهانه اي ست براي روان شدن ، روانه شدن ، روانه گي !

 

امَا

او عاشق روانه شدن نيست ،

محبوس در رَوَند و رواني ست .

 

جويي كه جز مسيري نمي جويد .

 

جوي است جوي

يك جوي .

 

 

 

چهره نگاري 21-

 

او نيز از شورش گران است

شوريده بر افسار خود ، ديري .

        « با گردن ات امّا چه خواهي كرد

            اِي زير ِ بار ِ گردن ات از پا درافتاده ؟ »

 

افسار از هر گوشه مي رُويد .

 

 

 

چهره نگاري 22-

 

او يك درخت انجير است

با سايه اي تِف كرده ، سنگين ؛

همواره در اواسط مُرداد .

 

با اين حال

او نيز در شمار درختان است

كه سايه مي دهند ؛

در زير ِ نور ِ لعنتِ اين خورشيد .

 

 

چهره نگاري 23-

 

هر چه گشته ام

چهره اي نيافتم

در ميان گردن و

مغز ِ او ،

جز نخي .

 

 

چهره نگاري 24-

 

به صبحانه اي مي مانَد چيده شده بر سفره اي ، ميزي ، سبزه اي

در ايواني ، باغي ، دشتي .

و نورها راه به سوي آن كج كرده اند

تا از بوي چاي او سيراب شوند

و در استكان ، خوش تر از خويش ، بازبتابند .

 

 

چهره نگاري 25-

 

خوردني ست خنده اش ،

چون خيارِ سبز ِ نازُكي كه تازه چيده اند و، چیده اند

روي دست مالِ قرمزي .

 

او چو باغي ايستاده در كنار حاصلِ عظيم ِ خويش ،

غرقِ خود ؛

بي خبر

بي تكبّر و

بي ـ

چشمْ داشت .

 

 

چهره نگاري 26-

 

سراسر چشم است جهره ي او

تنها چشم

و نگاهي كه فرو مي ريزد .

 

آبشار است چهره ي او ،

تنها آبشار .

فرو مي ريزد

تنها فرو مي ريزد .

 

تحسين است كه از تماشاي او در قالب فرياد بر مي خيزد .

 

 

چهره نگاري 27-

 

                « اكنون »

آن چه كه او اكنون دارد با كلمه مي آرايد ، يا با زبان مي گوياند

بسيارپيش ازاين ، درچهره ي او گويا بود .

                « اكنون

                    اين بالا

                    بالاي اين بلندي :     

                                        اين فوّاره

                                        اين موج

                                        اين تپّه

                                        اين دار

                                        اين تنهايي،این يكّه به جا نهاده گي

                    دل/گيرم از همه

                    دل/سردم از يكايك . »

 

 

چهره نگاري 28-

 

ديري ست

افتاده هم/ چون لاشه اي درساحل خود

درياي مغروق ِ غريق ِ خويش .

 

بازی‌چه ي بازی‌گرانِ قصّه‌ی خويش است .

 

چهره نگاري 29-

دربرابر ِ خود ايستاده گان

 

 

سال هاست

دربرابر ِ خود ايستاده است ،

                    هم /چو آينه

                    دربرابر ِ

                    آينه .

 

                    مثل كودكي كه در ميان گريه ، ناگهان بايستد

                    دربرابرِ صداي يك

                    قارقاركي .

 

                    مثل پارو يي

                    گيج مانده ، دربرابرِ

                    قايقِ به گِل نشسته و

                    ناسزاي صاحب اش .

 

                    مثل صخره اي

                    دربرابر ِ

                    درّه اي .

 

                    مثل من

                    دربرابر ِ

                    شكل ناپذيريِ

                    اين

                    شكل ناپذير .

 

                    مثل عابري

                    گير كرده ، غفلتا"

                    دربرابر ِ سگي

                    درمحلّه ي غريبه اي .

                    سگ در انتظارِ يك بهانه اي

                    او در انتظارفرصتي

                    هر دو

                    بي تكان

                    بي صدا .

 

 

چهره نگاري 30ـ

 

اين سوي چهره اش ، براي تماشا ست

آن سوي چهره اش ، براي پنهان كردن .

 

 

چهره نگاري 31ـ

 

يك گوني

از چشم و قلب و خنده و روح و . . . خِرت و پِرت .

 

يك گوني ِ عينك زده .

 

يك گوني

بر دوش ِ باد .

 

 

چهره نگاري 32ـ

 

دست را كشيده روي چهره اش .

 

ساده لوحَ كا !

پس چه مي كشي به روي اين :

« دست را كشيده روي چهره اش » ؟

 

 

چهره نگاري 33ـ

( 2 چهره در يك قاب )

 

سَرو :

            « اِي فغان ازاين ـ

                سبزيِ هميشه گي .

                نشئه ي خزاني كاش .

                باد !

                هِمّتَت اگركه هست

                سبزي از تن اَم برآر ! »

بيد

دست پَرده كرده روي لُخت گشته گي ِ ناگهاني اش

ايستاده هاج و واج:

پُرسئوال

بي جواب .

 

 

چهره نگاري 34

 

چهره ي چهره ها اوست .

 

تا كه طرحي دراندازم از او

سال ها مي شود در كمين ام

پشتِ هر صورتك

پشتِ هر چهره بند .

 

جُست و جو مي كنم چهره ها را

پُرس و جو مي كنم خنده ها، چشم ها، گفته ها، نيز ناگفته ها را .

 

جُست و جُو مي كنم در قلم ها

شايد او در قلم هاست .

پُرس و جُو مي كنم از قلم ها

بل كه اورا قلم ها مگر ديده باشند.

 

بل كه عيب از قلم هاي كهنه است

بل كه بايد قلم هاي تازه تراشيد .

 

سال ها پيش ، درچهره ها بيش تر ديده مي شد

مي شُدَش زود دريافت

ساده تر خوانده مي شد .

 

چهره ي چهره ها اوست .

زنده است

زنده است او .

 

                                                        ●●●

                                                        پایان

 

بازگشت به فهرست همه ی نوشته ها                    بازگشت به فهرست این نوشته