نيمه كاره ها §
1
فرياد مي كشم ، وهمان هنگام
افسوس مي خورم كه چرا آخر
فرياد بركشيده ام و ، اين پرنده را
از شاخه ي سكوتي چنين شفّاف
پَر داده ام .
2
چون گوديِ عظيمي شده ام كز هر سو
انبوهِ نهرهاي جدا مانده
انبوه نهرهاي جدا رانده
انبوه آب هاي به جا مانده
در او پناه مي جويند .
3
شب :
تختهْ پاره اي ست
روي اين تلاطم ِ عميق
اين ، كه سمت و سوش نَه .
چنگ مي زنم در او .
4
آب !
آبِ بي كران !
رو به روي من نشسته اي
بي خيالِ اين غريق
اين اسير ِ تخته پاره ها .
5
آن كه به روي شاخه ها هر صبح مي سرود
اكنون گرفته شاخه ي صبحي به دوش خويش
6
شنيده ام صداي تو را من ، پرنده ي در بهار !
گلوي خود ندَران .
7
باز هم اين بي زبان يكريز مي خوانَد
اين درونِ بي زباني هاي او صدها زبان پنهان .
باز هم گرچه نمي فهمم چه مي خوانَد
هر زمان كه او بخوانَد ، مي شكوفم باز .
8
راه ها را در نَوَرديديم
همچنان كه راه ها ما را .
راه ها از « درنَوَرديده شدن » بر خويش مي پيچند
ما : ولي در « درنَوَرديده شدن » ، در « درنَوَرديدن » .
راه ها برخويش مي پيچند
ما ولي در خويش .
هر دو پيچيده
هر دو پيچنده .
ما
ناگزير از راه
راه
در گريز از ما .
راه ها ، سر در درونِ جنگل و مِه ، گم
ما درونِ جنگلي از راه هاي مِه گرفته ، باري سردرگم .
9
دوباره با تو چه پيش آمده ست مردِ عزيز !
مهارِ اسب كشيدي ميانِ معركه و ، باز
به جايي خيره شدي .
چه جاي خيره شدن
چه وقتِ خيره شدن ؟
بتاز مردِ گرامي ، بتاز !
10
در چشم تو هر چيزي بايد آب باشد ، آب ؛
آن گاه حتّي در درونِ سنگ ها هم مي تواني صيدِ ماهي كرد .
در چشمهاي خشكيده
آخر چه گونه مي شود هرچيزي مثل آب باشد ، آب ؟
در چشم تو هر چيزي بايد آب باشد ، آب ؛
آن گاه حتّي در درونِ سنگ ها هم مي تواني صيدِ ماهي كرد .
آن گاه امّا گاه گاهي هرچه مُرداب است
مُرداب ها را پس چه بايد كرد ؟
11
با آن كه مي دانم به روي حرف من خواهيد خنديد
امّا دلم اين جا هزاران بار در هرلحظه مي گيرد
با آن كه مي دانيد اين جا ، دل هزاران بار مي گيرد
امّا به روي حرف من هرلحظه مي دانم كه مي خنديد
12
بي روح مي شده ست
زيباييِ پگاه و شبان گاه ،
بي لكّه هاي ابر
بي كوه
بي شاخه ، بي درخت
بي دريا .
13
چه گونه مثل ِ باد گذشته ست ؛
چه گونه مثل ِ بيد به جا مانديم
هزار لرزه بر اندام .
14
حيفِ آن
صبح ها كه صرفِ فكر در
باره ي تو شد .
حيفِ آن
فرصتي كه صرفِ طرح
و تراش دادنِ تو شد
سختِ سنگ !
طرح ِ سنگْ تر !
15
ساده است
اين كه آبرو
گاه مثلِ سيلي مي رَوَد
و تمام خانه را گرفته روي دوش و مي بَرَد .
اين كه گاه گاهي دل ، شكسته است ، ساده است .
آه ، ساده است ، ساده است .
مثل اين كه گفته باشي :
آبي مي رود
شاخه اي شكسته است .
16
بي هوده در حواليِ من ، پَرسه مي زند اين لاشه خوار !
هنوز لاشه نشد تن
هنوز لاشه نشد روح
هنوز لاشه نشد آرزو .
17
آن جا كه ازآن دور ماندم ، خانه ام آن جاست .
خانه
يعني دري كه مي تواني اش به روي هر كه بگشايي
يعني دروني كه تو در هر لحظه با بيرون تواني در بياميزي .
18
چرا بايد اين حقايق ِ زهرآلوده را پياپي بازبگويي ؟
كه دراين تاريكي ِ نمور
همچون ماري خانه گي چنبر زده اند .
در سرشتِ مان
و در نوشتِ مان
و سرنوشتِ مان .
چرا بايد اين زهر ِ آلوده به حقيقت را پياپي بازبنوشي؟
19
نانوايي ِ بزرگي ست زمين :
غرقه در تاريكي
با تنوري كه پُر از همهمه ي آتش و دود
مثل چشم يك غول .
و جهان ، خود
مثل ِ غولِ يكْ چشم .
غم ِ نان مي خورَد انسان را
غم ِ نان را انسان .
20
خنده « باري » شده است
خنده ، كاري ، آري .
روزگاري شده است امّا
روزگاري ، باري .
21
آسمان
مثلِ يك گنجشك
مي كند سر در درونِ خانه ي من
از دريچه .
پُشتِ شيشه
مي كند بازي
مثلِ يك شاخه ي شاداب و سَبُك
بيرون .
22
بوي گندم
بوي برنج
بوي كاه :
كاهِ شبنم خورده ، كاهِ نَم خورده ، كاهِ پس از دِرُو ، كاهِ در شهريور ، در مهر . . .
بوي علف
بوي هيمه
بوي ماهي
بوي نگاه
بوي پگاه
بوي راه
بوي . . .
23
تنهايي ِ ميان هزاران
تنهايي ِ ميان تنهايان .
تنهايي ِ هنگامِ كوچاكوچ .
تنهايي ِ پس از به خاكْ سپردن .
اين همه تنهايي .
24
تورا چه گونه درختان و رود و راه
ميان اين مِهِ پهن و غليط بشناسند
اگركه دشنه هاي تشنه ي پنهان و آشكار
تورا به سينه اي از سنگِ خاره نشناسند ؛
اگركه سينه ي تنهايي
تورا چو دشنه اي از فولاد .
چنان بكوش
كه بانگِ نام ِ تو در ياد
ستونِ وحشتِ ايّام را بلرزاند .
25
گاهي يك احساس
راه مي افتد پِي ِ من مثلِ يك برّه
با درنگادنگِ صد زنگوله بر گردن .
26
. . .
. . .
به زیرآسمانِ چنين تاريك
به راه نان سپري گشتن
و كنج سفره لميدن ، حقارتي ست عظيم .
پس از درونِ « نهان » ام
شرابِ كهنه ي پنهان ،
به شانه برگرفتم و آن را
به هرمصيبتي يك شب به صحنه آوردم ،
و سركشيده ام آن را جلوي چشم تماشاگرانِ نيشْ خنده به لب
به نام ِنامي ِ عشق
به نام ِنامي ِ راه
به نام ِنامي ِ ياران
به نام ِنامي ِ آن كه قدح قدح درد است .
شرابِ تلخ ولي ناب
شرابِ ناب ولي تلخ .
27
در جهاني كه درآن هرچه به مويي بسته است
باز مان پنجره ي كوچك !
آه ! اين فرصتِ كوتاه ، چه بي هوده ، در پُشتِ انبوهِ در ِ بسته ، هدر رفته است .
28
تا در كنارِ نهرِ رگم ريشه دارد اين نهال
بيمي ندارم از تاريكي .
نيمي درونِ تاريكي سپري گشتم
نيمي كنارآن .
با تاريكي پيشينه ام ديرينه است .
كم نيست تاريكي هايي كه گاهي جا خوش كرده اند
در جانم
در دلم
در نگاهم
و بر دامانم هم .
وين تاريكي
اين كه در او هزارو يك خاموشي پنهان گشته ند
چندي نمي شود كه پشتِ سرم راه افتاده است .
29
پُشتِ سر ، روي جاده
در دو سويِ
ردّ ِ پاهاي من ، ردّ ِ چرخي ست .
بسته بر گُرده ی کیست ارّابه ی پُشتَ سر؟
اسبِ من ، يا من ِ اسب ؟
30
درست وقتي كه بايد دو چشم خويش ببندم
و در درون كلبه
كنار دل بنشينم ؛
ـ چو لاك پشتي
كه زير ِ دمْ دمه ي آفتاب تير
كنار جوي .
درست همچه زماني بايد باز بمانم
به روي اين بيرون
درست مثل دَري .
و عُمر خود بسپارم براي درباني
براي خودْ باني .
درست همچه زماني دریغ !
درست همچه زمانی بايد دوچشم خويش باز نگه دارم
كه دست ، باري ، مبادا به زير ِ سنگي بمانَد .
31
از جمله شگفتي هاي خانه ي ما
اين جوجه کَک است ؛
بوسيدن دارد
خشم اش
آن گاه كه با بال و پَر ِ نورس
گستاخانه برابر ِ خنده من مي ايستد .
درخانه ي ما جوجه كَكِ رنگيني ست ؛
آوازش رنگين ،
آوازه ي او هم رنگين
خاموشي و غيبت و نگاه او هم .
از بركتِ رنگيني او
رنگين: دل ما ، خنده ي ما ، گريه ي ما حتّي .
32
بي چاره تماشاگر !
زنداني ِ زندانِ عجيبي كه « تماشا » مي نامي
سرگرم ِ تماشاي چه هستي تو ؟
هيچ !
سرگرم تماشاي :
چيزي كه من و تو « برگ » مي ناميم
در فاصله ي ميان شاخه و زمين ؛
چيزي كه من و تو « برگ ريزان » مي ناميم .
سرگرم تماشاي اين
چيزي كه من و تو « رنگ » مي ناميم
جوري از رنگ
چيزي كه من و تو « زرد » مي ناميم
در وضعي شگفت
چيزي كه « خزان » مي ناميم .
33
يك چند ، جايي پَهن گشتم ، پَهن مثل يك زمين بِكر و حاصل خيز ؛
ناگاه ديدم گَلّه هاي بي نواي كاسه ها را ، چون چراگاهي شدم تنها و بي پَرچين.
ديدم كه پيش چشم خود دارم چريده مي شوم
و گلّه ها و بينوايي هاي شان پايان نمي گيرند .
دريافتم پس ابلهي هستم .
آن گاه چندي روي برگردانده ام آن سو ،
آن جا سخن رانان
شلاقِ شان بر لب ، سخن را ـ هم چو مَركوبي ـ به هر سو پيش مي راندند ؛
مَركوب ها، انبوه بي سامان قاطرهاي ازپا مانده ي نازا .
من ديدم آنان را كه با سِرگين ِ قاطرها ، كَماكَم ، سنگري كندند
و پشت آن ، در انتظار دشمني ناديده ، با آرامشي مذبوح لَم دادند .
من ديدم ، آن هنگام ، گودالِ خموش ِ جانِ شان را ، آبشار ِ شرمي آلوده ، به مُردابي بَدَل مي كرد .
دريافتم پس ابلهان بودند .
. . .
آه اِي شُبانان ! اِي رها در شبْ كلاتان صدهزاران شب ، شبانِ من ،
نِي ، هيچ ِ تان آيا نخواهد خواند ؟
آه اِي سگان
بوي نجيبِ استخوان هاي عبوري ، هيچ ِ تان آيا نخواهد برد ؟
. . .
اِي گلّه هاي كاسه هاي خالي افتاده !
دستان تاريخي ِ مادر ، هيچ ِ تان آيا ، كنار ِ نهر ِ رگ هايم نخواهد شست ؟
. . .
. . .
34
بال و پر زني
بال و پر زنان .
من نشانه مي روم به سوي آسمان
ذهن را
و نگاه را
آه را .
35
او زنداني ست
نه يك زندان
او خودِ زندان است .
بيرون او ، آزادي ست
مي خواهد اين ، مُردابي باشد
مي خواهد دشتي زيبا
مي خواهد هرچه اي كه باشد باشد ، زندان نيست .
زندان او ست .
36
انسان را از پناهْ گاهِ نبودن مي رانند
پرتاب مي كنند به بودن ؛
آن گاه جاي تازيانه براو بانگ مي زنند :
« اكنون براي خود پناهي مي جُو ! »
و مرگ را ، چون سگِ هاري ، در پس ِ او مي تازانند .
37
اِي چشم ! چشمه گي كُن .
اِي باده ! باده گي كُن .
اِي تشنه ! تشنه گي كُن
نزديك مي شود او.
[]
اِي جاده ! جاده گي كُن .
اِي خانه ! خانه گي كُن
نزديك مي شود او .
[]
اِي سنگ ! شيشه گي كُن
اِي باد ! شانه گي .
صُبحا ! شبانه گي كُن
خورشيدا ! سايه گي .
پيچنده ! ساده گي كُن
پیچیده ! ساده گی .
--------
پاييز 1382
§ ـ اين شعر ، شعري است ساخته شده از چندين و چند شعرِ نيمه كارهْ مانده ، كه هريك براي خود وزني و آهنگي و مفهومي و سببي جداگانه دارند ، تمامْ كردنِ آن ها براي من ـ دست كم تاكنون ـ ميسّر نشد . چه بس احساس ها و دريافت ها [ خواه هنري يا علمي و يا فلسفي و يا . . . ] كه دراين روزگار در درون آدمي پديد مي آيند ولي ـ با دست گرفتاري هاي روزمره ويا تغيير پِي درپِي ِ حالت ها و جابه جايي ِ تندِ احساس ها ـ به كناري زده مي شوند؛ و نيمه كاره در دنياي درون آدمي رها شده و يا به كلّي محو مي شوند .
شايد در جهان ، شمار ِنيمه كاره ها ، چه انسان های نیمه کاره و چه احساس ها و اندیشه های نیمه کاره، اگر كه بيش تر از شمار ِ« تمام كارشده » ها نباشد ، باري ، كم تر نباشد . كسي چه مي داند.